سلامت روان یکی از مهمترین عوامل موثر در ارتقا زندگی انسان ها می باشد. سازمان بهداشت جهانی سلامت روان را توانایی کامل برای ایفای نقش های اجتماعی، روانی و جسمی تعریف می کند. خانواده به عنوان اولین گروه اجتماعی نقش عمده در شکل گیری سلامت روان افراد دارد.(Mirahmadi L 2012)
تمام انسان ها اولین تجارب خود را از خانواده آغاز می کنند و زوجین به عنوان کانون خانواده نقش مهمتری دارند. بنابراین باید به زوجین به عنوان هسته اصلی خانواده توجه ویژه ای شود.(Seligman.MEP.2002)
پویایی خانواده، ریشه در سلامت روان و شادابی زوجین و سلامت روان زوجین، به نحوه تفکر، احساس و عمل آنها بستگی دارد.(Keshavarz A.2007)
زوج درمانی شناختی-رفتاری
پیش از آنکه به مراحل و هدف های زوج درمانی و تاثیر آن برزندگی مشترک بپردازیم بهتر است به سوال زوج درمانی چیست بپردازیم.
زوج درمانی نوعی از روان درمانی است که مشاور خانواده یا روانشناسی که تجربه بالینی دارد با زوج ها صحبت می کند تا برای مشکلاتی که بین زوج ها پیش آمده یک راه حل مناسب پیدا کنند.
زوج درمانی کمک می کند تا دو نفری که در یک رابطه احساسی هستند درک و بینش درستی نسبت به خودشان پیدا کنند و اختلاف نظرها را رفع و رجوع کنند در نتیجه میزان رضایتشان را با استفاده از مداخله درمانی افزایش بدهند.
مسئله ای دیگر که باید در اینجا به آن پرداخت این است که در کیفیت زناشویی مساله ای که مربوط به زوجین آشفته باشد؛ بلکه کیفیت زناشویی مساله مهم و حیاتی است که حتی در زوجین عادی که مشکلات بالینی شدیدی را گزارش نمی کنند، نیز باید مورد توجه قرار گیرد از همین رو رویکردهای مشاوره ای متعددی برای بهبود و ارتقای کیفیت زناشویی به کار گرفته شده است. یکی از این رویکردهای معروف که از پشتوانه پژوهشی قابل توجهی برخوردار است رویکرد زوج درمانی شناختی- رفتاری است.(1)
مراحل زوج درمانی (شناختی-رفتاری):
زوج درمانی شامل چهار مرحله است:
- تمرکز روی مشکل مشخص مانند مشکلات جنسی، خیانت و…
- شروع فرآیند دو نفره به کمک درمانگر و مشارکت فعال او برای درمان دوطرفه
- بکارگیری رویکردهای موثر و ارائه راه حل برای رفع یا بهبود مشکلات
- تعیین هدف های روشن و مشخص برای درمان
در ادامه به بررسی 3 تمرین مهم در زوج درمانی (شناختی- رفتاری) و ایجاد رابطه بهتر با شریک زندگی می پردازیم.(2و3)
گوش دادن فعال
گوش دادن فعال جزجدایی ناپذیر تمرینات زوج درمانی برای برقراری رابطه بهتر با شریک عاطفی است.
گوش دادن فعال فرآیندی است که در آن طرفین یاد می گیرند به کلماتی که عزیزانشان به اشتراک می گذارند احترام بگذارند و به گونه ای پاسخ دهند که صدای تایید و اعتماد را به همراه داشته باشد. طرف دیگر با پاسخ دادن به این موضوع ” می شنوم، بله یا سایر کلمات تاییدی” مبادله پیام را تایید می کند. چنین تمرین های ارتباطی برای زوج ها به آن ها این امکان را می دهد تا ارتباط خود را حفظ کنند، در حالیکه شاید در برخی از مسائل دشوارتر در زندگی زناشویی وجود داشته باشد.
زبان ایفای نقش و سازش
یادگیری زبان سازش بخشی جدایی ناپذیر از تمرینات ارتباط زوجین است.
خواسته ها و تصمیمات یک جانبه باعث تعمیق اضطراب زناشویی و ایجاد یک جنگ نامطلوب بین طرفین خواهد شد.
پیدا کردن یک شخص بی طرف برای میانجیگری بین زوج می تواند به تقویت رابطه کمک کند
به طور مثال یک مشاور می تواند اینجا بسیار کمک کننده باشد این شخص می تواند نقش آفرینی طرفین را تسهیل کند که در نهایت باعث افزایش مهارت ارتباطی می شود
مبادلات غیرکلامی
گاهی اوقات زوج ها، زبان و مهارت های زبانی لازم برای گفتگوی سالم در مورد مسائل مختلف زندگی را ندارد.
اگر ارتباط کلامی موثر نباشد، ممکن است برای زوجین بسیار تاثیر گذار باشد که ارتباط غیرکلامی موثر و مطمئن را یاد بگیرند.
تمرین های مشاوره زوج درمانی برای موارد غیرکلامی هم بسیار حایز اهمیت است مثلا در خصوص لیست ایمیل هایی که بین دو طرف رد و بدل می شود،یاداشت های دست نویسی که برای هم ارسال می کنند، چت هایی که در پیام رسان ها و شبکه های اجتماعی ارسال می شود و مواردی از این دست که به طرفین اجازه می دهد تا اطلاعات را درعین احترام به یکدیگر بیان کنند.
و کلام آخر
گاهی در مسیر زندگی مشترک یکی و یا بیشتر از این ارکان آسیب میبیند و حتی پس از تلاش های فراوان بازسازی و ترمیم نمی شود. در این صورت ادامه کش مکش بیرونی و درونی بر سر ارکان از دست رفته موجب آسیب های روانی شدید به همه اعضا می گردد. بنابراین درصورتی که جدایی امکان پذیر و یا به صرفه نباشد، مناسبترین گزینه، تغییر راهبرد زندگی مشترک با تقلیل انتظارات از آن است. بدین معنا که همسران، فلسفه و معنای زندگی مشترک را بر منافع استوار کنند و بر مبنای احترام متقابل به دنبال تامین منابع مشترکشان در زندگی زناشویی باشند.
منابع:
1.Gurman As. Lebow Jl. Snyder DK. Clinical handbook ofcouple therapy. Guilford Publications.2015
. Yeh H-C, Lorenz FO, Wickrama K, Conger RD, Elder Jr GH. Relationships among sexual satisfaction, marital quality, and 2
marital instability at midlife. Journal of family psychology. 2006;20(2):339. doi: 10.1037/0893-3200.20.2.339..
3. Khanjani Veshki S, Shafiabady A, Farzad V, Fatehizade M. A Comparison of the Effectiveness of Cognitive–Behavioral Couple Therapy and Acceptance and Commitment Couple Therapy in the Couple’s Conflict in the City of Isfahan. Journal of Research in Behavioural Sciences. 2016;9(3):464-71. doi: 10.5812/jjhs.43085.
بدون دیدگاه